Kawa jest mocno wpisanym w kulturę elementem diety człowieka. Około 80% ludzi na całym świecie deklaruje, że pije ją regularnie. Napój ten, oprócz kofeiny zawiera wiele związków organicznych i charakteryzuje się wielokierunkowym wpływem na organizm. Wkomponowanie optymalnej ilości kawy w dietę wywiera korzystny wpływ m.in. na układ krążenia obniżając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych [1]. Ponadto, benefity dotyczą układu nerwowego, mowa tu np. o opóźnianiu procesu starzenia się mózgu. Poważnym problemem zdrowa publicznego w XXI wieku jest depresja, która według danych WHO dotyka obecnie 5.0% światowej populacji [2]. Jaki jest wpływ spożywania kawy na występowanie depresji? Czy kawa może pomóc nam chronić nas przed objawami depresyjnymi?

Kawa sprawi, że poczujesz się lepiej

Z pewnością nie jest to dla nikogo tajemnicą, aczkolwiek wartym odnotowania faktem, że wypicie nawet jednej filiżanki kawy (zawierającej około 60 mg kofeiny) mobilizuje ciało i umysł do działania. Czujemy większą chęć i motywacje do wykonywania codziennej rytuny, łatwiej nam utrzymać uwagę i czujność [3]. Obserwujemy też podniesienie nastroju i zmniejszenie objawów zmęczenia [4]. Lepsze samopoczucie sprzyja generowaniu pozytywnych myśli, natomiast dodatkowy kop energii pomoże nam podejmować działanie. Proaktywność leży na przeciwnym biegunie kontinuum względem depresji. Kofeina zawarta w kawie odhamowuje układ nerwowy, czego skutkiem jest zwiększeniem poziomu dopaminy, serotoniny i norepinefryny [5].

Pijąc kawę wspomożesz swoją mikroflorę jelitową

Obecne w kawie fitozwiązki mają właściwości prebiotyków. Badania wskazują, że regularne spożywanie kawy oddziałuje korzystnie na mikrobiotę jelitową [6][7]. Kondycja mikroflory jelitowej jest istotnym czynnikiem wpływającym na funkcjonowanie układu nerwowego. Aktywność szczepów bakterii na które korzystnie oddziałuje kawa może przyczyniać się do łagodzenia objawów depresji [8].

Kawa to dawka przeciwutleniaczy

Zarówno kofeina jak i bioaktywne związki obecne w kawie wykazują właściwości antyoksydacyjne. Spożywanie kawy zmniejsza stres oksydacyjny [9].  Działanie kofeiny i pozostałych substancji obecnych w kawie obejmuje zarówno neutralizację reaktywnych form tlenu i azotu jak i zwiększanie aktywności enzymów odpowiedzialnych za wymiatanie wolnych rodników. Mniejszy stres oksydacyjny sprzyja m.in. zachowaniu rezerw neuroprzekaźników ważnych dla utrzymania dobrostanu psychicznego. Nasilony stres oksydacyjny obserwuje się w przebiegu depresji [10].

Kawa i jej właściwości przeciwzapalne

Obecnym w kawie kwasom felurowemu, chlorogenowemu i kofeinowemu w kawie przypisuje się właściwości przeciwzapalne. Zmniejszanie stanów zapalnych jest kolejnym czynnikiem stabilizującym funkcjonowanie komórek mózgowych, tym samym obniżając ryzyko depresji [11][12].

Osoby pijące kawę rzadziej chorują na depresję

Obszerna metaanaliza, do której włączono 7 artykułów, których dane dotyczyły w sumie 330 677 uczestników potwierdziła związek spożywania kawy z obniżeniem ryzyka wystąpienia depresji [13]. Zauważono, że mniejsze ryzyko zaburzeń depresyjnych występuje u kobiet, które wypijają już zaledwie jedną filiżankę (ok. 60 mg kofeiny) kawy dziennie. Silniejszy korzystny efekt pozyskały kobiety wypijające 2-3, ryzyko wystąpienia depresji spadło w tej grupie o około 15%.  4 filiżanki kawy dziennie obniżały częstość występowania depresji o około 20%. Spożywanie więcej niż 4 filiżanek nie wiązało się ze dalszym spadkiem ryzyka zachorowania [14].

Regularne picie umiarkowanej ilości kawy może służyć jako jedna z metod prewencji depresji. Pamiętajmy jednak, że kliniczna depresja jest stanem wymagającym interwencji ze strony psychoterapeuty i nierzadko również wdrożenia odpowiedniego postępowania farmakologicznego. Zdrowa dieta, aktywność fizyczna, suplementacja nigdy są w stanie zastąpić pomocy specjalisty. W przypadku zauważenia u siebie objawów, mogących wskazywać na rozwój depresji zaleca się konsultację z lekarzem, psychoterapeutą w celu podjęcia decyzji dotyczącej dalszych kroków ku zachowaniu zdrowia.

Literatura:

• [1] O’Keefe JH, DiNicolantonio JJ, Lavie CJ. Coffee for Cardioprotection and Longevity. Prog Cardiovasc Dis. 2018 May-Jun;61(1):38-42.
• [2] https://who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression [dostęp: 16.09.2021]
• [3] Wilhelmus M.M. et al.: „Effects of a single, oral 60mg caffeine dose on attention in healthy adult subjects” .J Psychopharmacol, 2016;31(2):222-232
• [4] Jodra P, Lago-Rodríguez A, Sánchez-Oliver AJ, López-Samanes A, Pérez-López A, Veiga-Herreros P, San Juan AF, Domínguez R. Effects of caffeine supplementation on physical performance and mood dimensions in elite and trained-recreational athletes. J Int Soc Sports Nutr. 2020 Jan 3;17(1):2.
• [5] Papadelis C, Kourtidou-Papadeli C, Vlachogiannis E, Skepastianos P, Bamidis P, Maglaveras N, Pappas K. Effects of mental workload and caffeine on catecholamines and blood pressure compared to performance variations. Brain Cogn. 2003 Feb;51(1):143-54.
• [6] Jaquet M, Rochat I, Moulin J, Cavin C, Bibiloni R.: „Impact of coffee consumption on the gut microbiota: a human volunteer study.” Int J Food Microbiol. 2009 Mar 31;130(2):117-21.
• [7] Iriondo-DeHond A, Uranga JA, Del Castillo MD, Abalo R. Effects of Coffee and Its Components on the Gastrointestinal Tract and the Brain-Gut Axis. Nutrients. 2020 Dec 29;13(1):88.
• [8] Aizawa E, Tsuji H, Asahara T, Takahashi T, Teraishi T, Yoshida S, Ota M, Koga N, Hattori K, Kunugi H.: „Possible association of Bifidobacterium and Lactobacillus in the gut microbiota of patients with major depressive disorder.” J Affect Disord. 2016 Sep 15;202:254-7.
• [9] Chen JT, Kotani K. Association between coffee consumption and an oxidative stress marker in women. Wien Klin Wochenschr. 2015 Jul;127(13-14):567-9.
• [10] Liu T, Zhong S, Liao X, Chen J, He T, Lai S, Jia Y. A Meta-Analysis of Oxidative Stress Markers in Depression. PLoS One. 2015 Oct 7;10(10):e0138904.
• [11] Zunszain PA, Hepgul N, Pariante CM. Inflammation and depression. Curr Top Behav Neurosci. 2013;14:135-51.
• [12] Wang L, Shen X, Wu Y, Zhang D. Coffee and caffeine consumption and depression: A meta-analysis of observational studies. Aust N Z J Psychiatry. 2016 Mar;50(3):228-42.
• [13] Lucas M, Mirzaei F, Pan A, Okereke OI, Willett WC, O’Reilly ÉJ, Koenen K, Ascherio A.: Coffee, caffeine, and risk of depression among women.” Arch Intern Med. 2011 Sep 26;171(17):1571-8.